Utambuzi wa mwanzo wa magonjwa ya mifugo I Mshindo media

Utambuzi wa mwanzo wa magonjwa ya mifugo

 Sifa za mnyama mwenye afya

i. Mchangamfu wakati wote macho maang’avu huku mkia na masikio vikimsaidia

kufukuza inzi

ii. Kula na kucheua, kunywa maji vizuri kila siku

iii. Kuonyesha ushirikiano na kutembea pamoja kwenye kundi

iv. Kutembea vizuri

v. Anastuka na kukimbia anapostuliwa na mnyama hatari anapomkaribia kama vile

mbwa mwitu, fisi, chui, simba.

vi. Mwili wake una uwezo mkubwa wa kukibadili chakula anachokula kutoa mazao ya

kutosha kama vile maziwa.

vii. Anaonekana mwenye nguvu na kwa wale wanaoendelea kukuna wanaongezeka

uzito kwa muda mfupi

viii. Kwa mnyama anayekamuliwa mara kwa mara kupiga kelele za kumtafuta mtoto

wake,kiwele huwa kimejaa maziwa, chuchu huwa wakati mwingine zimetanuka

upande kwa ajili ya kujaa maziwa

ix. Ngozi ya mnyama husisimka mara kwa mara wadudu wapomtambaa

x. Kwa madume, huwa wana hamu ya kuwapanda majike wanaoingia kwenye joto.

Miili yao hujengeka vizuri. Pumbu hujengeka na kukaa vizuri kwenye nafasi yake

(yaani katikati ya miguu)

xi. Pua na midomo huwa na unyevu unyevu wakati wote.

xii. Ngozi kuwa na ulaini unaotakiwa na manyoya hung’aa.

xiii. Kwa kawaida unapo mkaribia mnyama endapo amekaa chini ni lazima atanyanyuka

 Dalili za Mnyama anayeumwa

i. Hukosa hamu ya kula na kunywa maji

ii. Mwili kunyong’onyea na kuonekana mchovu

iii. Mnyama kutembea pole pole na kwa taabu na mara nyingi hujitega na wenzake

iv. Pua zake na midomo huonekana kukauka.

v. Kupunguka kwa kiwango cha uzalishaji kama vile maziwa. Kwa madume huduwaa

na kuinamisha shingo chini na kukosa hamu ya kuwapanda majike wanaoingia

kwenye joto.

 Vyanzo vya magonjwa

Magonjwa mengi ya mifugo husambazwa na vijidudu ambao huingia kwenye mfumo wa

damu na kusababisha homa na baadae madhara makubwa. Mangonjwa mengi ya mifugo

husababishwa na vyanzo kutoka nje ya mwili wa mnyama mfano mazingira machafu

anayoishi mnyama, vitu vinavyopelekea vidonda (Vitu vyenye ncha kali) husababisha

vidonda ambapo vimelea vinaweza kukaa.Pia mnyama anaweza kupata ugonjwa kutokana

na hali za ndani ya mwili kama upungufu wa lishe, mfano: madini, na na magonjwa ya

kulithi.

19

Mfano wa wadudu hao ni;

 Vimelea (bacteria)

Mfano wa magonjwa yanayosababishwa na bacteria ni chambavu, Blackquarter, Kimeta,

Kifua kikuuu, brucellosis (ugonjwa wa kutupa mimba) na ugonjwa wa kiwele.Ng’ombe

dume huvimba mapumbu.

 Virusi (virus) Otatis

Mfano wa magonjwa yanayosababishwa na virusi ni kichaa cha mbwa (Rabies), Ugonjwa

wa midomo,miguu (foot and mouth disease) na Sotoka (Rinderpest)

 Protozoa

Magonjwa yanayo sababishwa na protozoa ni kama ndigana baridi, ndigana kali, ndigana

mkojo damu, ndigana maji moyo na nagana.

Angalizo:

Magonjwa yote ya Ndigana husambazwa na makupe, wakati ugonjwa wa nagana

husambazwa na ndorobo.

 Lishe duni

Upungufu wa viinilishe katika chakula cha mifugo husababisha madhara katika mwili kama

ifuatavyo;

i. Husababisha majike kutopata joto mapema

ii. Ndama kuzaliwa na viungo visivyo komaa

iii. Upungufu wa uzalishaji maziwa

iv. Kiwango cha uzalishaji kushuka

 Vidonda/michubuko

Kupitia vidonda au michubuko, wadudu wasababishao magomjwa huweza kuingia mwilini

kwa mnyama

Magonjwa ya kurithi

Kama mmoja wa wazazi ana ugonjwa wa kurithi basi kuna uwezekano mkubwa kwa

mmoja wa ndama watakaozaliwa kurithi ugonjwa huo

 Magonjwa yanayoenezwa na kupe

 Ndigana kali

 Dalili zake

i. Homa kali hadi nyuzi joto 42c

ii. Povu kutoka mdomoni na puani

iii. Kuhara choo kilichochanganyikana na kamasi na damu

iv. Tezi kuvimba sana na zenye joto

v. Kuacha kula

vi. Ukungu kwenye macho

vii. Kifo baada ya wiki moja hadi mbili

Tiba

Butalex, Parvexon, tiba iambatane na sindano moja ya kuondoa uvimbe kwenye mapafu

kama hali hiyo tayari imeshajitokeza. Tumia Multivitamin ili kuongeza hamu ya kula na

Raxis ili kuondoa maji kwenye mapafu.

 Kinga/zuia

Zingatia uogeshaji sahihi na Chanjo ya ECF

 Ndigana baridi (Anaplasmosis)

 Dalili zake

i. Homa hadi nyuzi joto 42C

ii. Kukosa hamu ya chakula

iii. Choo kigumu na makamasi na harufu mbaya

iv. Kifo baada ya siku 8 hadi 10

Tiba

i. Antibiotic kama vile Oxytetracycline

ii. Imizol.

 Kinga

Zingatia uogeshaji sahihi

21

Ndigana mkojo damu (Babesiosis) ugonjwa wa kukojoa damu

 Dalili zake

i. Mkojo kuwa na rangi ya damu isiyokolea zambarau

ii. Mkojo hutoka kidogo kidogo na kwa muda mrefu

iii. Homa hadi nyuzi joto 40C

iv. Kuacha kula

v. Choo kigumu au kuhara wakati mwingine

vi. Kifo baada ya wiki 1

Tiba

Berenil ikisaidiwa na antibiotics za sindano kama vile oxytetracycline (OTC) pia tumia

Multivitamin kuongeza hamu ya kula.

 Kinga

Zingatia uogeshaji sahihi

 Ndigana maji moyo (heart water)

 Dalili zake

i. Kizunguzungu na kuanguka,

ii. Kifo baada ya siku 2

Tiba

Antibiotics za sindano kama vile oxytetracycline.

 Kumbuka tiba lazima ifanywe mapema

iwezekanavyo

Kinga/kuzuia

Zingatia uogeshaji sahihi
.................................................................................................................................